نوشداروی بحران آب - وبلاگ ایزابل

به گزارش وبلاگ ایزابل، قیمت گذاری دستوری آب سبب شده تا شرکت های آب و فاضلاب زیانده شوند و ادامه فعالیت آنها در شرایط بحرانی قرار بگیرد. این هشدار کارشناسان است. به عقیده آنها قیمت آب سالانه شیب نزولی دارد که این شیب نزولی، رویکرد فاجعه آمیزی بوده و عواقب وخیمی در پی داشته است. صاحب نظران بر این باورند که مساله آب ابرچالش اقتصاد ایران است و در آینده دو راه حل سخت و اجتناب ناپذیر پیش روی کشور وجود دارد؛ اول منطقی کردن تخصیص ها برای تقاضاهای اجتناب ناپذیر و دوم تکیه بر افزایش بهره وری با سیاست های فنی، علمی و غیره.

طبق برنامه ریزی صورت گرفته، قرار است سومین کنفرانس ملی دوسالانه اقتصاد آب، دوم و سوم اسفند برگزار گردد. در نشست خبری این کنفرانس، تخصیص و بازتخصیص آب به عنوان محور اصلی مراسم مورد توجه نهاده شد و از اقتصاد به عنوان ابزاری برای مدیریت ابرچالش موجود در حوزه آب یاد شد. محمدحسین شریعتمدار، سرپرست مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایران، در ابتدای سومین کنفرانس ملی دوسالانه اقتصاد آب، گفت: اولین کنفرانس اقتصاد آب با همکاری وزارت نیرو و اتاق بازرگانی در سال95 برگزار گردید. نتیجه آن کنفرانس این شد که به علت اهمیت آب در اقتصاد، کنفرانس اقتصاد آب به طور مستمر در هر دو سال تشکیل گردد تا مسائل مربوط به آنالیز کنفرانس قبل و بعد، در آن مطرح گردد. 9ارگان کشور از جمله سازمان برنامه وبودجه، وزارت کشاورزی و غیره نیز به کنفرانس پیوستند و اعلام کردند این کنفرانس به اتاق بازرگانی واگذار می گردد. دومین کنفرانس سال 97 و با موضوع بهره وری آب تشکیل شد. کنفرانس دوم، به یک تفاهم نامه بهره وری آب بین اتاق بازرگانی و وزارت جهادکشاورزی منتهی شد. یک سال بعد وزارت نیرو هم به طرح یادشده ملحق شد. او ادامه داد: بین اعضای تفاهم نامه، برنامه ای نگاشته شده است. براساس این تفاهم نامه، بهره وری آب باید در یک برنامه 10 ساله افزایش یابد و امیدواریم هم به بهره وری و هم کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی برسیم که هدف اصلی در آن بهبود منابع آبی کشور است. به گفته شریعتمدار، کنفرانس سوم درخصوص تخصیص و باز تخصیص است. علما در مساله آب به دو مساله بهره وری و تخصیص اهمیت می دهند. در حال حاضر با توجه به کاهش منابع آبی تخصیص باید به برترین شکل انجام گیرد. این امر کار بسیار مهمی است و توجهی ویژه را می طلبد. متاسفانه در سیستم مدیریت منابع آب هم مسائل اداری داریم، هم مسائل مردمی، در نتیجه این کنفرانس ها فرایند مهم و حیاتی برای کشور است و مساله سخت و مسئله ای است که حتما باید بدان توجه گردد و در راس سیاستگذاری ها قرار بگیرد. همایش پیش رو در سوم اسفند از همایش های مهمی است که در خصوص مسائل آب کشور برگزار خواهد شد.

او اضافه نمود: در قانون بهبود مستمر محیط کسب وکار این تکلیف قانونی به بخش خصوصی سپرده شده تا نسبت به موضوع آب و کشاورزی حساس شده و فعالیت های پژوهشی و مطالعاتی انجام دهد. به موجب این قانون مرکز را شکل دادیم و طبق وظیفه ای که از سوی حاکمیت به بخش خصوصی داده شده است، کوشش می کنیم تا نقطه نظرات کارشناسی خود را در اختیار تصمیم سازان قرار دهیم. او بعلاوه از ارائه بسته پیشنهادی مرکز درباره موضوع آب و رویکردی که در برنامه هفتم توسعه باید نسبت به این مساله داشته باشیم، اطلاع داد.

آب؛ ابرچالش اقتصاد ایران

عباس کشاورز، معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایران نیز در این نشست شرح داد: شرایط آب کشور در حدی جدی است که ما آن را به عنوان ابرچالش کشور می دانیم، بنابراین موضوع کاملا ملی و همگانی است و تمام نقاط کشور با این چالش روبرو هستند. چه در آب سطحی، چه در آب زیرزمینی و... انعکاس این بحران مشهود است. از طرفی کشور احتیاجمند توسعه بوده و رشد جمعیت تقاضای تازه مطرح می نماید و تطابق تقاضا با شرایط آب موضوع سهل و ممتنعی است. بعلاوه ما تا به این لحظه بیشتر به ابعاد مالی آب نگاه نموده ایم و ذهنیت ما آن بوده که اگر جایی آبی وجود دارد، برای فعالیت های مالی ما انسان هاست. ما به مسائل اکولوژی آب و محیط زیست توجه ننموده ایم.

او اضافه نمود: مسائل تاریخی اقتصاد آب موضوعی بوده که فراموش شده است. ادبیات سال های اخیر جهان، آب را عامل فرابخشی مالی، زیست محیطی، اجتماعی و سیاسی می شناسد. برای تسری دادن عامل مالی به سایر ارکان می توانیم بفهمیم اقتصاد آب چقدر مهم است و آب چقدر می تواند در ثروت ملی اثر بگذارد؟ هزینه های زیست محیطی نادیده گرفتن آب کشور چقدر است؟ کشاورز تاکید نمود: بحث مربوط به آب و معیشت موضوع مهم دیگری است که بعضی فکر می نمایند که ساده است؛ اما تنها با ابعاد مالی قابل تحریر است. در آینده دو راه چاره سخت و اجتناب ناپذیر را پیش رو داریم؛ اول منطقی کردن تخصیص ها برای تقاضاهای اجتناب ناپذیر و دوم تکیه بر افزایش بهره وری با سیاست های فنی، علمی و غیره.

کشاورز در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع انتقال آب از دریا یا سایر منابع آبی به فلات مرکزی کشور پرداخت و از منظر علمای آب، اکولوژی و اجتماعی، انتقال آب را از هر منبع به حوزه دیگر را مشروط دانست. بر اساس اظهارات او این انتقال تعادل حوزه ای را به هم می زند و نسخه تفاهم شده این است که این کار باید آخرین راهکار موجود باشد و تنها برای شرب مورد استفاده قرار گیرد. از منظر مالی این آب بسیار گران است و قیمت تمام شده آب را افزایش می دهد. معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایران گفت: انتقال آب، پدیده های تازه زیست محیطی در پی دارد و در صورت اجرا، با آب گرانی روبرو خواهیم بود که به یارانه بالای دولتی احتیاج دارد.

اقتصاد؛ منجی آب

در بخش دیگری از این کنفرانس، ادریس مرسلی، نماینده معاونت آب و خاک وزارت کشاورزی، گفت: آب در جهان به عنوان یک ماده حیاتی در فعالیت های مختلف مطرح است و روندها حاکی از آن است که مقدار آن در مناطقی مثل ایران رو به کاهش بوده و تغییرات گسترده در زمینه منابع آبی را شاهد هستیم، لذا علم اقتصاد که به مساله محدودیت منابع می پردازد به این مساله توجه دارد و می تواند در جهت حل بحران به یاری ما بشتابد. کشور ما در شرایط خشک و نیمه خشک قرار داشته و خشک شدن آن در حال افزایش است. از طرفی در حوزه کشاورزی چون ماهیت آن آب بر است و در بعضی حوزه ها خوداتکایی را برنامه ریزی نموده ایم، موضوع آب بسیار اهمیت دارد. این همایش موضوع اقتصاد را در اولویت قرار داده چون در کوشش است که به یاری آن، رفتارها در حوزه آب را مدیریت کند.

بحران شرکت های آب و فاضلاب

حسین سجادی فر، نماینده شرکت مهندسی آب وفاضلاب هم در ادامه گفت: داستان اقتصاد آب ایران کمی پیچیده است. توسعه پایدار توسعه ای است که ما در آن احتیاجهای نسل کنونی را رفع می کنیم اما احتیاجهای نسل آینده را نیز در خطر نمی اندازیم. توسعه پایدار باید رفاه اجتماعی در طول زمان را نزولی نکند. توسعه پایدار سه جنبه مالی، اجتماعی و زیست محیطی دارد. به آب می توان به دو شکل نگاه کرد؛ ابتدا به عنوان یک نهاده فراوری که در کشاورزی و صنعت استفاده می گردد و دوم به عنوان کالای نهایی که به عنوان آب شرب استفاده می گردد. اقتصاد آب، چگونگی فراوری، توزیع و مصرف بهینه آب است که در کشور ما سیاستگذاران همیشه کارآیی را فدای عدالت نموده اند.

او اظهار کرد: در کشور ما همیشه سعی شده که مباحث عدالتی مطرح گردد؛ به همین دلیل در بحث آب شرب قیمت ها تکلیفی هستند. قیمت هایی که ما اکنون برای آب می پردازیم، 40درصد هزینه تمام شده فراوری و توزیع آن است. قیمت ها اصل کلیدی اقتصاد هستند؛ اما در ایران توجهی به این اصل نشده و اگر قیمت آب را با شاخص قیمت مصرف نماینده تعدیل کنیم، قیمت نزولی است، زیرا سیاستگذار همیشه می خواسته قیمت آب را پایین نگاه دارد و این موضوع همیشه عواقب وخیمی داشته است. اکنون شرکت های آب و فاضلاب آنقدر زیانده هستند که ادامه فعالیت آنها مشکل است.

او گفت: در فرانسه سال 90 کمیته اصلاح قیمت ایجاد شد. این موضوع در جهان مطرح است؛ اما در ایران فراموش شده و در نتیجه سرمایه گذاری در آب و فاضلاب انجام نمی گردد. من قبلا فکر می کردم اقتصاد آب می تواند مشکل کشور را حل نماید، اما الان می گویم اقتصاد آب به تنهایی مشکل را حل نمی نماید. آب مشکل چند بعدی است. اگر می خواهیم مشکل آن را حل کنیم، اقتصاد آب، مباحث اجتماعی، زیست محیطی، حقوقی، مهندسی و... باید درنظر گرفته شوند. در ایران همیشه تمرکز بر عرضه آب بوده و سیاستگذاران سعی داشته اند تا تمام عرضه تامین گردد. این اشتباه است. برای حل مشکل آب تمام کارشناسان کشور باید دخیل شوند و باید از تمام ظرفیت ها استفاده کرد. ما باید مردم را هم به یاری بخوانیم و هر نوع کوشش سیاستگذار بدون همراهی مردم به جایی نخواهد رسید.